„Święty Andrzej Ci ukaże, co Ci los przyniesie w darze.”
Andrzejki (zw. jędrzejówki, jędrzejki) są obchodzone w Polsce w noc z 29 na 30 listopada, czyli w wigilię imienin świętego Andrzeja. Tradycja andrzejkowych wieczorów sięga zamierzchłych czasów. Pierwsze pisemne wzmianki o tym święcie pochodzą z XVI wieku.
Co ciekawe, andrzejki mogą wywodzić się już z czasów… starożytnej Grecji. Imię Andrzej jest kojarzone ze starogreckim andros i aner oznaczającymi męża bądź mężczyznę lub adnreios (dzielny, mężny), nawiązującym do męczeńskiej śmierci św. Andrzeja. Inne źródła mówią o starogermańskim pochodzeniu Andrzejek, związanym z kultem boga płodności, miłości i bogactwa.
Jakakolwiek nie byłaby geneza tego święta, wiemy jedno – andrzejki w dawnej Polsce były jedną z ważniejszych dat w kalendarzu.
Jeszcze kilkadziesiąt lat temu wszystkie polskie dziewczęta na wydaniu wiedziały, że w imieniny św. Andrzeja mają szansę dowiedzieć się, jak ułoży im się życie uczuciowe.Św. Andrzej patronował pragnącym miłości pannom, zaś patronką chętnych na ożenek kawalerów była św. Katarzyna (24 listopada). Z biegiem czasu andrzejki wchłonęły obchody katarzynek, a chłopcy zaczęli świętować razem z dziewczętami.
Andrzejkowe wróżby odprawiane w ten wyjątkowy wieczór traktowano z ogromną powagą. Wokół domów palono wielkie ogniska, które miały odpędzać złe duchy, a panny pod poduszką umieszczały męskie spodnie, aby wyśnić przyszłego męża bądź liczyły sztachety w płocie w nadziei na to, że dowiedzą się czegoś o przyszłym małżonku.
Przypominamy kilka andrzejkowych zabaw, które w listopadowy wieczór możemy zorganizować w domowych warunkach.
Lanie wosku
Tej tradycji raczej nie trzeba nikomu przypominać – chodzi o to, aby wylać na wodę gorący wosk, a następnie w jego kształcie doszukać się symboli i je zinterpretować. Pomocny może się tu okazać cień naszego woskowego tworu – rzucony na ścianę jest czytelny i pobudza wyobraźnię. Uwaga – wosk tradycyjnie lejemy przez dziurkę od klucza!
Wyścig butów
W andrzejkowy wieczór możemy też urządzić wyścig butów. Lewe buty uczestników ustawić rządkiem w kącie pokoju. Następnie powinniśmy przestawiać je tak, aby ostatni but „wskakiwał” na pierwsze miejsce i tak aż do momentu, kiedy któryś z butów dotknie progu. Osoba, która jest właścicielem tego buta będzie wedle wróżby tą, która pierwsza wyjdzie za mąż lub ożeni się.
Rzut trzewikiem
Inną popularną wróżbą wykorzystującą obuwie był rzut butem. Uczestnik zabawy odwracał się tyłem do drzwi, a następnie rzucał za głowę lewy trzewik. But, który upadł podeszwą do podłogi i był skierowany czubkiem ku drzwiom, zwiastował pannom i kawalerom rychłą zmianę stanu cywilnego. Tu mamy praktyczną radę – w celu uniknięcia szkód, koniecznie zamieńcie ciężkie buty na kapcie.
Cztery filiżanki
Pod trzy z czterech filiżanek wkładamy: obrączkę, listek i monetę. Pod czwartą nie umieszczamy nic. Zamieniamy miejscami filiżanki, a następnie wybieramy jedną z nich. Obrączka oznacza miłość, listek – małżeństwo, moneta zaś – bogactwo. Możemy użyć większej liczby filiżanek i umieścić tam też inne drobne przedmioty (np. klucz symbolizujący przeprowadzkę, kostkę cukru oznaczającą słodkie i beztroskie życie itd.). Jeśli trafimy na pustą filiżankę, w najbliższym czasie najprawdopodobniej nie zmieni się nic.
Najdłuższa obierzyna
Do tej zabawy musimy przygotować tej samej wielkości jabłka, które następnie uczestnicy będą obierali. Komu uda się uzyskać najdłuższą obierkę, tego związek będzie trwał najdłużej. Zabawa może mieć ciąg dalszy – każdy uczestnik rzuca swoją obierzynę za siebie i w kształcie, w jaki się ona ułoży, może dopatrywać się litery, która będzie inicjałem jego przyszłej miłości.
Karteczki pod poduszką
Na małych karteczkach wypisujemy imiona (mogą to być najpopularniejsze imiona płci przeciwnej lub kolegów i koleżanek). Karteczki składamy, umieszczamy pod poduszką i zostawiamy na noc. Rano wyciągamy pierwszą lepszą karteczkę – imię na niej zapisane będzie imieniem naszego przyszłego ukochanego albo przyjaciela na całe życie.
Serce z imionami
Wycinamy dwa papierowe serca dużej wielkości. Na jednym z nich wypisujemy popularne imiona żeńskie, na drugim – męskie. Jedna osoba przytrzymuje serce, a uczestnicy przekłuwają (oczywiście z drugiej strony, tak, aby nie widzieć imion) papier. Imię, w które uczestnik trafi szpilką, będzie imieniem jego przyszłej żony lub męża.
Rzucanie monetą
Każdy uczestnik wybiera monetę o dowolnym nominale. Następnie musi pomyśleć życzenie i trafić monetą do naczynia napełnionego wodą umieszczonego w odpowiedniej odległości (nie może stać ono ani za blisko, ani za daleko). Kto trafi do miski z wodą, tego marzenie na pewno się spełni.
W dawnych wróżbach bardzo pomocne były:
- Woda i ogień - dziewczęta puszczały na wodę w miednicy świece osadzone w łupinach orzechów, przyczepiając do nich karteczki z imionami dziewcząt i chłopców. Te, które podpłynęły do siebie, wróżyły rychły ślub połączonej parze.
- Przedmioty codziennego użytku ( łyżki, węgielki, miotły, igły, polana, słoma ) – słomiane, niewielkie, kukiełki dziewcząt i chłopców zawieszamy naprzemiennie na wirującej obręczy. Osoba wróżąca, z zawiązanymi oczami zatrzymuje obrót kukiełek patyczkiem. Jeżeli po lewej stronie patyczka znajdzie się kukiełka płci przeciwnej, pewna zmiana stanu cywilnego w nadchodzącym roku.
- Zwierzęta ( kot, pies, gąsior, kraczące wrony, chrząkające świnie) - panny siedzące w kręgu rozsypywały ziarno na podłodze wpuszczonemu do izby kogutowi. Ta, spod której nóg najpierw je wydziobywał, najwcześniej miała zostać mężatką.
- Broń ( groty strzał, topory, noże) - nad rozłożonymi na stole grotami strzał panny przenoszą z lewej na prawą stronę chochlę(łyżkę) wypełnioną po brzegi wodą . Choćby jedna kropla spadła na ostrza grotów , ten woj nigdy nie pokocha wróżącej białogłowy.
- Sny - dziewczęta, aby mieć proroczy sen o wymarzonym kawalerze, muszą cały dzień pościć, gorąc o modlić się do św. Andrzeja i połknąć trzy ząbki czosnku by uchronić się przed sennymi koszmarami.
Filmy
Andrzejkowe wróżby https://www.youtube.com/watch?v=P1kgrY1eoZs
Wróżby https://www.youtube.com/watch?v=ZJRQ3RDZgyQ
